Planiranje trudnoće danas se preporučuje gotovo svakoj ženi starijoj od 30 godina koja želi da ima potomstvo, a onima koje boluju od dijabetesa takav proces je neophodan. Iako rizik koji prati trudnoću kod žena koje imaju dijabetes nije zanemarljiv, u saradnji sa ginekologom i endokrinologom planiranje i održavanje trudnoće ne predstavlja nemoguću misiju.

O pravilima koja bi trebalo da poštuju buduće mame koje imaju dijagnostikovanu šećernu bolest razgovarali smo sa dr Lucijom Gvozdenović, akušerom, ginekologom i endokrinologom iz ordinacije „NikaMed“ iz Podgorice.

– Dijabetes melitus je bolest koju karakteriše grubo kršenje metabolizma ugljenih hidrata usled nedostatka hormona pankreasa, odnosno insulina u krvi – kaže za „Moj doktor” dr Gvozdenović. - Po pravilu ga prati visok sadržaj glukoze u krvi. Postoji nekoliko vrsta dijabetesa. Tip 1 se javlja u djetinjstvu i adolescenciji kao rezultat autoimunog poremećaja specifičnih ćelija pankreasa koje proizvode insulin, što dovodi do smanjenja ili potpunog prekida njegove proizvodnje. Dijabetes melitus tip 2 razvija se kod osoba koje imaju prekomjernu težinu, najčešće u drugoj polovini života uslijed genetskih oštećenja, prošlih zaraznih bolesti, akutnog i hroničnog pankreatitisa, uzimanja određenih ljekova i hemikalija. Bolest karakteriše nasledna predispozicija.

Da li žene koje imaju dijagnostikovan dijabetes, a žele da se ostvare kao majke, moraju da održavaju trudnoću i koliko je ona rizična?

– Problem održavanja trudnoće kod žena koje pate od dijabetesa bitan je širom svijeta. Tok trudnoće i porođaja kod žena koje imaju dijabetes melitus može da ima izuzetno nepovoljan uticaj na razvoj ploda, povećava se učestalost malformacija, a perinatalni morbiditet i smrtnost su visoki. Činjenica da trudnoća, porođaj i postporođajni period imaju izrazit efekat na tok dijabetesa bila je poznata u prošlom vijeku. Još 1898. godine Graefe je primijetio posebnu sklonost da trudnice razviju ketoacidozu i dijabetičku komu. Prema njegovim zapažanjima, metabolizam kod pacijenata poslije porođaja se poboljšava, ali se opet pogoršava nakon kratkog perioda. Dobijeni podaci omogućili su nam da zaključimo da je znatno labilniji tok metaboličkih procesa kod pacijenata sa šećernom bolešću tokom trudnoće, povećana sklonost ovih žena da razviju ozbiljne komplikacije. Prve nedjelje trudnoće tok dijabetesa kod većine trudnica ostaje nepromijenjen ili se primjećuje poboljšanje tolerancije na ugljene hidrate (estrogene), što podstiče oslobađanje insulina iz pankreasa. Zauzvrat je poboljšano periferno unošenje glukoze. Ovo je praćeno smanjenjem glikemije, odnosno pojavom hipoglikemije kod trudnica, što zahtijeva smanjenje doze insulina.

U kom periodu trudnoće se kod žena koje imaju dijabetes mogu javiti komplikacije?

– Prva polovina trudnoće kod većine pacijenata sa šećernom bolešću teče bez posebnih komplikacija. Izuzetak je prijetnja spontanog pobačaja. U drugoj polovini trudnoće, zbog povećane aktivnosti kontra-hormonskih hormona (glukagon, placentni laktogen, prolaktin), tolerancija na ugljene hidrate se pogoršava, dijabetičke žalbe se pojačavaju, glikemija raste, raste glukozurija i može se razviti ketoacidoza, pa je u ovom periodu potrebno povećanje insulina. Do kraja trudnoće, usled smanjenja nivoa kontrainsularnih hormona, tolerancija na ugljene hidrate se opet poboljšava, smanjuje se nivo glikemije i doza insulina. U drugoj polovini trudnoće vjerovatnije su akušerske komplikacije poput kasne gestoze, polihidramnije, ugroženosti prevremenim porođajem, hipoksije fetusa i infekcije mokraćnih puteva. Pri porođaju kod trudnica sa dijabetesom moguća je i visoka hiperglikemija, stanje acid i hipoglikemijsko stanje. Tok porođaja komplikuje prisustvo velikog ploda, što je razlog za niz daljih komplikacija kod porođaja: slaba snaga, neblagovremeno pražnjenje amnionske tečnosti, povećana hipoksija fetusa, razvoj funkcionalno uske karlice, razvoj endometritisa, kao i povrede majke i djeteta. Pored toga, majčinski dijabetes ima veliki uticaj na razvoj fetusa i novorođenčeta. Brojne su karakteristike koje razlikuju djecu rođenu od žena sa šećernom bolešću od potomstva zdravih majki i mogu da uključe karakterističan izgled (okruglo lice u obliku mjeseca, prekomjerno razvijeno potkožno masno tkivo), veliki broj krvarenja na koži lica i udova, otekline, cijanozu, veliku masu, značajnu učestalost malformacija, funkcionalnu nezrelost organa i sistema. Najteža manifestacija dijabetičke fetopatije je visoka perinatalna smrtnost djece. Kod neliječenih žena tokom trudnoće dostiže 70 do 80 odsto. Pod posebnim nadzorom trudnica sa šećernom bolešću, perinatalni mortalitet kod djece naglo se smanjuje i dostiže 15 odsto. Danas u mnogim klinikama ta brojka ne prelazi sedam do osam odsto.

Da li je gestacijski dijabetes majke garancija da će se i njena kćerka tokom trudnoće suočiti sa istim problemom?

- Povećani rizik od nastanka dijabetes melitusa zavisnog od insulina primijećen je kod pojedinaca kod kojih su antitijela na ćelije ostrvca pankreasa pronađena u serumu krvi, kod identičnih blizanaca od roditelja sa dijabetesom melitusom zavisnim od insulina (IDDM). Da bi se blagovremeno procijenila prognoza trudnoće kod pacijenata sa šećernom bolešću, razvijene su brojne klasifikacije zasnovane na prisustvu faktora koji najizraženije utiču na tok i ishod trudnoće kod ovih pacijenata. Klasifikacija P. Vhitea (1946), prema kojoj se raspodjela trudnica u odgovarajućim klasama vrši u zavisnosti od karakteristika pre-gestacijskog toka dijabetesa (potrebe za insulinom, trajanja bolesti i starosti pacijenta u trenutku njegovog otkrivanja, prisutnosti vaskularnih komplikacija), veoma je raširena. U klasifikaciji koju su predložili I. Pedersen i L. Pedersen (1965) glavna pažnja se posvjećuje prisustvu „prognostički nepovoljnih znakova tokom trudnoće - PBSP“ (razvoj kasne toksikoze, akutni pijelonefritis, prekoma ili teška ketoacidoza, nedostatak liječenja). Takođe, razvija se u slučaju genetske predispozicije i drugih faktora rizika, kao što su poremećen metabolizam ugljenih hidrata, povišen šećer u mokraći, dijabetes tipa 2 kod neposrednih srodnika, arterijska hipertenzija i druga oboljenja kardiovaskularnog sistema.
S.M.

---

Vježbajte, ali pametno i umjereno
– Vježba je veoma korisna za trudnice, jer osim što održava mišićni tonus i dobro zdravlje, ona u isto vrijeme poboljšava djelovanje insulina i sprečava nakupljanje viška kilograma – ističe dr Gvozdenović. - Naravno, fizička aktivnost za trudnice trebalo bi da bude umjerena i da se sastoji od hodanja, gimnastike, vježbi u vodi. Ne upražnjavajte fizičku aktivnost koja može da izazove povrede. Važno je da prilagodite broj opterećenja na osnovu trenutnog zdravstvenog stanja u datom trenutku.